"Βυζάντιο και πάλι"

Στο στρατόπεδο ο εναγκαλισμός της στρατιωτικής με τη θρησκευτική ζωή είναι ασφυκτικός. Κάθε μέρα γίνεται πρωινή προσευχή. Ο λοχαγός καλεί τον – μόνο δεδηλωμένο – μουσουλμάνο να φύγει από την παράταξη και ακολουθεί το Πάτερ Ημών. Η ορθόδοξη χριστιανική πίστη θεωρείται αυτονόητη, μάλιστα για να μην υπάρχει αμφιβολία στην είσοδο των νεοσύλλεκτων, γινόταν σχετική ερώτηση για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις (φαίνεται πως η ισχύς των αποφάσεων της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων σταματάει έξω από τις πύλες του στρατοπέδου). Στο τυπικό της ορκωμοσίας των νεοσύλλεκτων, περιλαμβάνεται αυτονόητα η θεία λειτουργία και το τη Υπερμάχω. Πριν λίγες μέρες, έγινε και εκκλησιασμός (πάλι χωρίς ερώτηση για το αν κάποιος επιθυμεί να συμμετάσχει ή όχι). Ο εκκλησιασμός αυτός έγινε αφορμή και για μια πολύ καλή συζήτηση στην διμοιρία μπροστά στον ανθυπολοχαγό. Ο συμβιβασμός να μην ανοίξω το θέμα σε επίπεδο λόχου απαλύνθηκε από το κέρδισμα του επιχειρήματος σε επίπεδο διμοιρίας, και μάλιστα μπροστά σε ανώτερο. Ήταν μια ανακούφιση στις προσωπικές μου αγωνίες, οφείλω να ομολογήσω…
Στο χαρτί της πρόσκλησης στην ορκωμοσία που στέλνεται στις οικογένειες των νεοσυλλέκτων, ο Ε.Σ. ανακοινώνει ότι μέσα στα στρατόπεδα γίνονται επιμορφωτικές, επιστημονικές διαλέξεις για σημαντικά ζητήματα, κλείνοντας έτσι το μάτι στις ανησυχίες των γονιών για τα ναρκωτικά και τον αυξανόμενο ρυθμό αυτοκτονιών στο στράτευμα. Αυτό που πραγματικά εννοεί το ΓΕΣ είναι ότι στέλνει στα στρατόπεδα παπάδες από τις τοπικές ενορίες για θρησκευτικές κατηχήσεις. Μια τέτοια κατήχηση είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω στο Κέντρο (σύντομα θα την ανεβάσω και σε mp3). Ο κληρικός (διαφημίστηκε ως υπεύθυνος της Εκκλησίας σε ζητήματα καταπολέμησης αιρέσεων) άδραξε την ευκαιρία για χοντροκομμένη προπαγάνδα υπέρ των «δικαίων» της Εκκλησίας. Σε μια ομιλία που τυπικά αφορούσε την αυτοκτονία, ο άγιος πατέρας έκανε κατήχηση εναντίον… του πολιτικού γάμου! Είπε χοντρικά, ανάμεσα στα άλλα: «Ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι αυτοκτονούν είναι η απογοήτευση από πολιτικές ιδεολογίες που χρεοκοπούν. Μια φορά, μια γυναίκα του Ερυθρού Στρατού που πήγε στην Πολωνία μετά τον Β’ Π.Π. παρέστη σε θρησκευτικό γάμο. Και τόσο συγκλονίστηκε από το θρησκευτικό τυπικό που πήρε μια φωτογραφία της νύφης με το νυφικό της, την έστειλε στη μητέρα της, γράφοντας πίσω “έτσι παντρεύονται οι άνθρωποι, μάνα”, και μετά αυτοκτόνησε»… Τόσο επιστημονικές οι διαλέξεις στο στράτευμα. Ανάλογη όμως ήταν και η υποδοχή που έλαβε από τους φαντάρους…
Τυχαίνει να διαβάζω στο στρατόπεδο ένα βιβλίο του Cyril Mango (μακεδόνα ιστορικού) για το Βυζάντιο. Το ερώτημα που με απασχολεί και που τόσο ωραία πραγματεύεται ο Mango είναι: μπορεί ένας πολιτισμός να πισωγυρίσει τόσο απελπιστικά όπως έγινε στην περίπτωση του Βυζαντίου συγκρινόμενου με την αρχαία πόλη; Ο Mango χρησιμοποιεί το παράδειγμα της κοσμολογίας και δίνει τις βασικές αρχές που υπήρχαν στο κεφάλι του μέσου Βυζαντινού για το ζήτημα, αρχές που ακολουθούσαν βασικά το πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης. Κάθε άλλη σκέψη θεωρούταν «ειδωλολατρία». Ο «Άγιος Βασίλειος» ανέλαβε να κωδικοποιήσει τις βασικές αρχές της σταυροφορίας της Εκκλησίας απέναντι στην επιστήμη. Αντιγράφω:
«…Οι απόψεις του Αγίου Βασιλείου στο Εξαήμερον, ένα κείμενο που αποδείχτηκε εξαιρετικά δημοφιλές και με πλατιά επιρροή σε όλη την βυζαντινή περίοδο, μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
1. Απορρίπτει όλες τις ειδωλολατρικές θεωρίες περί του σύμπαντος με το επιχείρημα ότι αλληλοσυγκρούονται. Συνεπώς δεν συντρέχει λόγος να τις αναιρέσει κανείς. Αυτοαναιρούνται. Ποιος είναι ο σκοπός όλης αυτής της αριθμητικής και της γεωμετρίας, της μελέτης των στερεών, ακόμη και της περίφημης αστρονομίας; Όλα αυτά είναι μια επίπονη ματαιοδοξία…
2. Η βεβαιότητα που τόσο θλιβερά απουσιάζει από τους ειδωλολάτρες, παρέχεται από τον Μωυσή (ο οποίος θεωρείται συγγραφέας της Γένεσης). Οι ακαδημαϊκοί του τίτλοι ήταν εξαίρετοι, αφού είχε μαθητεύσει δίπλα στους αιγύπτιους σοφούς και είχε περάσει σαράντα χρόνια διαλογιζόμενος. Έτσι εξοπλισμένος είδε τον Θεό πρόσωπο με πρόσωπο και του ειπώθηκε η αλήθεια απευθείας. Τι χρειάζεται λοιπόν να ακούει κανείς τα ανθρώπινα επιχειρήματα;
3. Την Αγία Γραφή πρέπει να την κατανοούμε κατά λέξη και όχι αλληγορικά. Αν αποσιωπά ορισμένα θέματα, αυτό συμβαίνει γιατί τα θέματα αυτά δεν μας αφορούν.
4. Το σύμπαν έχει έναν ηθικό σκοπό. Είναι ένα σχολείο στο οποίο οι λογικές ψυχές διδάσκονται και καθοδηγούνται προς τα άνω, προς τη θεώρηση του αόρατου. Επομένως, η μελέτη του κόσμου οφείλει να καθοδηγείται από ένα πνεύμα αποκαθαρμένο από σαρκικά πάθη, ελεύθερο από τις καθημερινές φροντίδες, που πάντοτε θα αναζητεί μια επαρκή κατανόηση του Θεού….» (Cyril Mango, Βυζάντιο – Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1990)
Οι εικόνες του Ιησού που κοσμούν τους θαλάμους του ελληνικού στρατού είναι η διαρκής υπενθύμιση ότι ο στρατός συνεχίζει την ένδοξη ιστορία του βυζαντινού ανορθολογισμού. Στο σκηνικό αυτό δεν μπορούν να λείπουν οι παπάδες και τα εξαπτέρυγά τους. Οι αρχές του «Αγίου Βασιλείου» ζουν και βασιλεύουν στα ελληνικά στρατόπεδα.