Σκέψεις περί την λούφαν...

Με απασχόλησε πολύ όσο ήμουν μέσα το ζήτημα του συλλογικού και του ατομικού (ειδικά όταν ήμουν σε αποστολή λούφας, για να αποφύγω διάφορα...). Και να θες να μην το σκέφτεσαι, στο θυμίζουν διαρκώς. Εξάλλου οι φαντάροι στο Κέντρο δεν έχουν δικαίωμα να κινούνται μόνοι τους ασυνόδευτοι: "σε πάνε" για να φας, για να κοιμηθείς, για να παρελάσεις, κλπ, κλπ.
Στο θυμίζουν ακόμα κάθε φορά που είναι να στην πούνε. Το μόνιμο επιχείρημα των καραβανάδων είναι πως όποιος λουφάρει είναι ατομιστής, "ψευτόμαγκας", που δεν σκέφτεται τους άλλους, αλλά μόνο τον εαυτούλη του, κλπ. Για την ακρίβεια, αυτό είναι και το πιο πειστικό επιχείρημα για να δικαιολογηθούν όλες οι μαλακίες που σου επιβάλλονται να κάνεις.
Το ευτύχημα είναι ότι στον στρατό, η λούφα είναι μαζική. Οποτεδήποτε βρίσκεις την ευκαιρία να λουφάρεις, απλά το κάνεις, όποιος κι αν είσαι. Αν μπορείς να αποφύγεις να μαζέψεις γόπες από το έδαφος και να προσποιηθείς ότι καθαρίζεις, το κάνεις. Αν μπορείς να αποφύγεις τη συνάντηση με ένα ανθύπα ή έναν ΥΕΑ που μοιράζει αγγαρείες, τρέχεις. Αν έχεις κάποιο πρόβλημα που μπορείς να επικαλεστείς για να πας ιατρείο και να πάρεις ελευθέρας ασκήσεων ή υπηρεσιών για δυο μέρες, κανείς δεν πρόκειται να σου την πει (και αν σου την πει, απλά πρέπει να τον γράψεις στα παπάρια σου...).
Το ζήτημα δεν είναι το ίδιο, όταν έχεις κάποια υπηρεσία μαζί με άλλους και από αυτό εξαρτάται η μέρα όλων, πχ όταν το όνομά σου είναι γραμμένο για υπηρεσίες καθαρισμού, μαγειρεία, κλπ. Το να την πέσεις για ύπνο και να την σκαπουλάρεις μπορεί να φαίνεται καλή ιδέα, αλλά μάλλον θα κάνει τη ζωή σου δυσκολότερη με τους υπόλοιπους.
Κι αυτό γιατί σε μια στρατιωτικοποιημένη κοινωνία όπως είναι αυτή της θητείας, υπάρχει πραγματικές συλλογικές υποχρεώσεις, ορθολογικές και "λειτουργικές", ακόμα κι αν αυτές είναι ενταγμένες σε ένα ανορθολογικό πλαίσιο (που είναι συνολικά ο ελληνικός στρατός το έτος 2008): οι τουαλέτες πρέπει να καθαριστούν, το μπάνιο πρέπει να είναι σύντομο γιατί αλλιώς οι υπόλοιποι θα το δαγκώσουν, οι δίσκοι και τα πιάτα πρέπει να πλυθούν, και ούτω καθεξής... Οι καραβανάδες επενδύουν σε αυτές τις πραγματικές ανάγκες, για να φανούν "λογικοί" και να κάνουν τους "απείθαρχους" να μοιάζουν "ψευτόμαγκες".
Έχω σχηματίσει δύο απαντήσεις το διάστημα που ήμουν μέσα:
Η μία είναι ότι σε συλλογικά προβλήματα, οι λύσεις δεν μπορούν να είναι ποτέ ατομικές. Πρέπει δυστυχώς να υποστείς την τύχη των πολλών, ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν συμφωνείς, αν θες να είσαι κομμάτι του συνόλου για να το αλλάξεις (και είναι εδώ αυτονόητο ότι το στρατιωτικό πλαίσιο είναι πολύ δύσκολο για συλλογικές δράσεις). Αν σε βγάλουν έξω για υπηρεσία και έχει βρωμόκρυο και δεν μπορείς να την αποφύγεις, βγαίνεις με τους υπόλοιπους. Όμως θα ήταν καλό την επόμενη μέρα και οι δέκα της υπηρεσίας να βγουν στην αναφορά για να πάνε στο γιατρό λόγω κρυώματος. Οι καραβανάδες πρέπει να νιώθουν τα όρια (και κανείς δεν πρέπει να υποθέσει ότι δεν θα καταλάβουν ότι δέκα άτομα στην αναφορά από μια υπηρεσία είναι ανταρσία... παρότι είναι ηλίθιοι, τα πιάνουν αυτά...).
Η δεύτερη απάντηση είναι βγαλμένη από τον Γκράμσι. Λέει κάπου στις σημειώσεις του όταν ήταν στη φυλακή: το συλλογικό και το ατομικό δεν ταυτίζονται αυτόματα με το 1 και το >1. Αυτό είναι φορμαλισμός. Υπάρχουν στιγμές που το ατομικό είναι το πραγματικά συλλογικό και το συλλογικό είναι απλώς κονφορμισμός, δηλαδή εξατομίκευση. Αυτό δεν μπορείς να το καταλάβεις, λέει, αν η σκέψη σου είναι αντιδιαλεκτική.
Για να το μεταφράσουμε στην απλή στρατιωτική, οι μάζες που παρελάζουν με ενθουσιασμό στην κήρυξη του πολέμου είναι εξατομικευμένες, έστω κι αν μοιάζουν συλλογικές.
Λέει μάλιστα ο Γκράμσι: σε εποχές και συστήματα μαζικού κονφορμισμού, το συλλογικό είναι δυνατόν να αναπτυχθεί μέσα από την άνθηση και την έκρηξη της ατομικότητας.
Μετάφραση πάλι: το Ι5 ή η λούφα μπορεί να μην είναι μια συλλογική δράση (άρα και η λύση), αλλά μπορεί να είναι το συλλογικό υποκατάστατο ενός κινήματος που θα ζητούσε την κατάργηση της στρατιωτικής θητείας. Ένα τέτοιο συνειδητό κίνημα δεν μπορεί να χτιστεί με το να την πέφτει σε όσους επιλέγουν την ατομική λύση. Το συνειδητό δεν χτίζεται ποτέ σε αντιπαράθεση με το αυθόρμητο, παρά μόνο στα μυαλά όσων είναι αθεράπευτα δογματικοί.
Συμπέρασμα: κάνε ό,τι μπορείς για να την παλέψεις και να την σκαπουλάρεις μέσα στην παράνοια που λέγεται στρατιωτική θητεία. Μην τσιμπάς στους καραβανάδες που δήθεν νοιάζονται για το σύνολο. Παπάρια νοιάζονται.
Απλώς: μην υποτιμάς τη διάθεση του διπλανού σου να την σκαπουλάρει και να την παλέψει εξίσου με σένα. Ευτυχώς, δεν είσαι μόνος.

"Περνάει ο χρόνος"...

Τώρα που βγήκα από το Κέντρο, για πρώτη φορά μετά την ορκομωσία, είμαι σίγουρα σοφότερος για την έννοια της σχετικότητας του χρόνου...
Στο στρατόπεδο, ο χρόνος κυλάει τελείως διαφορετικά σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία. Η ρουτίνα όταν είσαι έξω είναι καθημερινή εφημερίδα, ειδήσεις, διαρκής πληροφόρηση, δουλειά, κλπ., ένας ρυθμός δηλαδή καταιγιστικός για τα δεδομένα του στρατοπέδου. Μέσα τα πράγματα κινούνται αργά, αυτονομημένα από την κοινωνία την οποία ο στρατός υποστηρίζει ότι προστατεύει.
Η μεγαλύτερη απόδειξη της απόστασης που χωρίζει κοινωνία και στρατό (η μεγαλύτερη δηλαδή απόδειξη ότι ο στρατός δεν είναι "ένοπλος λαός") είναι αυτή η χρονική διαφοροποίηση.
Ο υπέρτατος στόχος της στρατιωτικής ομοιομορφίας είναι να ξεσυνηθίσεις να σκέφτεσαι. Ο παραλογισμός των διαταγών (αυτό το περίφημο που ακούς, πριν μπεις, για τον στρατό και τη λογική...) νομίζω ότι, πέρα από ανορθολογικότητα, είναι και στρατηγική. Τι νόημα έχει να ασπρίζεις το δάπεδο τέσσερις μέρες πριν την ορκομωσία, όταν ξέρεις ότι την επόμενη μέρα τα βαμμένα θα έχουν βρωμίσει και θα πρέπει να τα ξαναβάψεις; Τι νόημα έχει να βγαίνει ένα ολόκληρο τάγμα στον ήλιο μισή ώρα πριν την εκκίνηση της ορκομωσίας; Γιατί να σκουπίζεις τα φύλλα κάτω από ένα δέντρο, όταν ξέρεις ότι την επόμενη στιγμή νέα φύλλα θα πέσουν στο δάπεδο; Είναι, θα πει κάποιος, η αυταπάτη της κοινωνίας στρατόπεδο, η ψευδαίσθηση ότι μπορείς να ρυθμίσεις όλες τις όψεις της κοινωνικής, ακόμα και της φυσικής ζωής. Είναι όμως - ακόμα - και ο εθισμός στον ανορθολογισμό, που είναι τόσο απαραίτητος για την ομαλή συνέχεια της στρατιωτικής ζωής.
Από Τρίτη, πάλι πίσω στο στρατόπεδο. Και από Τετάρτη έρχονται οι πρώτες έξοδοι.